Czym jest zerwanie ścięgna rotatorów?

Zerwanie ścięgna stożka rotatorów to uraz barku, w którym dochodzi do przerwania ciągłości jednego z ścięgien tworzących stożek rotatorów. Stożek rotatorów to zespół czterech mięśni i ich ścięgien odpowiedzialnych za stabilizację stawu ramiennego i unoszenie ramienia. Najczęściej uszkadzane jest ścięgno mięśnia nadgrzebieniowego. Zerwanie może nastąpić nagle, np. przy upadku na rękę lub podczas podnoszenia ciężarów, bądź stopniowo, w wyniku zwyrodnieniowych zmian w tkankach ścięgna. Pacjent odczuwa wtedy ból i ograniczoną siłę ramienia. Konieczne jest dostosowane leczenie oraz rehabilitacja prowadzona przez specjalistę, aby przywrócić funkcję barku.

Przyczyny uszkodzenia ścięgna rotatorów

Do zerwania ścięgna rotatorów dochodzi wskutek różnych mechanizmów. Wśród przyczyn urazowych wymienia się nagłe przeciążenia barku, na przykład upadek na wyprostowane ramię lub gwałtowne pociągnięcie ciężaru. Szczególnie narażeni są sportowcy wykonujący intensywne ruchy nad głową (np. siatkarze, pływacy czy miotacze) oraz osoby wykonujące prace z uniesionymi ramionami (np. malarze sufitu). Drugą grupę stanowią przyczyny degeneracyjne. Z wiekiem ścięgna rotatorów ulegają osłabieniu: pojawiają się mikrourazy, niedokrwienie i zmiany zwyrodnieniowe. W rezultacie nawet codzienne czynności mogą z czasem doprowadzić do przecięcia ścięgna. Ponadto schorzenia ogólnoustrojowe, takie jak cukrzyca czy choroby tarczycy, mogą zwiększać ryzyko przewlekłych uszkodzeń ścięgien poprzez upośledzenie procesu regeneracji. U niektórych pacjentów przyczyną jest zapalenie i zwapnienie ścięgna (tzw. kalcyfikacja), wskutek którego tkanka ścięgna staje się słabsza i podatna na przerwanie.

Objawy zerwania ścięgna rotatorów

Zerwanie ścięgna rotatorów zwykle objawia się nagłym, ostrym bólem barku podczas urazu oraz stopniowym osłabieniem funkcji stawu. W ostrych przypadkach pacjent może usłyszeć lub poczuć charakterystyczne „pstryknięcie” w momencie zerwania. Pacjent zgłasza trudności z unoszeniem ramienia, osłabienie siły mięśni (zwłaszcza przy odwodzeniu i rotacji zewnętrznej). Ból często nasila się podczas próby wykonania ruchu ponad linię barku lub przy dźwiganiu ciężarów. Typowe objawy to również ból barku w nocy, co utrudnia sen, oraz zanik mięśni obręczy barkowej (mięśnia naramiennego i stożka rotatorów) w przewlekłych przypadkach.

• Ostry, przeszywający ból barku przy urazie oraz przy próbie unoszenia i rotacji ramienia.
• Znaczne ograniczenie ruchomości stawu ramiennego – szczególnie w odwodzeniu i rotacji zewnętrznej ramienia.
• Osłabienie siły mięśni barku, zwłaszcza mięśni stożka rotatorów, co utrudnia utrzymanie ramienia uniesionego na boki.
• Dolegliwości nocne: pacjent często budzi się z bólem barku podczas leżenia na boku chorej strony.
• Pozytywny test opadania ramienia – pacjent nie jest w stanie wolno opuścić uniesionego boku ramienia, który nagle opada.

Dokładna diagnostyka może uwzględniać ocenę siły mięśniowej ramienia oraz testy funkcjonalne prowokujące ból. Badania obrazowe (USG lub rezonans magnetyczny) potwierdzają uszkodzenie – USG uwidacznia przerwanie ciągłości ścięgna oraz płyn zapalny, a MRI dokładnie obrazuje wszystkie struktury barku. Celem diagnostyki jest potwierdzenie rozległości uszkodzenia i wykluczenie innych przyczyn dolegliwości.

Leczenie zerwania ścięgna rotatorów

W przypadku częściowego zerwania ścięgna rotatorów lub małych uszkodzeń leczenie bywa zachowawcze. Obejmuje ono odpoczynek od czynności nasilających ból, farmakoterapię przeciwbólową (niesteroidowe leki przeciwzapalne) i rehabilitację. Fizjoterapia skupia się na rozluźnianiu napiętych mięśni piersiowych i barku, korekcji postawy, a także stopniowym wzmacnianiu mięśni stabilizujących staw ramienny. Często stosuje się iniekcje z kortykosteroidów w obrębie pochewki ścięgna, aby złagodzić stan zapalny i zmniejszyć ból. Pacjenta informuje się o ograniczeniach w aktywności – unika się podnoszenia ciężarów i powtarzalnych ruchów nad głową, aż do ustąpienia dolegliwości. Jeśli jednak zerwanie jest całkowite, zwłaszcza u młodych lub aktywnych pacjentów, często rekomenduje się leczenie operacyjne.

Leczenie zachowawcze ścięgna rotatorów

Pacjent z lekkim urazem ścięgna rotatorów może wykonywać ćwiczenia izometryczne uda, a po zmniejszeniu bólu wprowadzić stopniowo ćwiczenia czynne. Zabezpiecza się kolano często ortezą, która ogranicza nadmierne ruchy rotacyjne. Fizjoterapeuta prowadzi rehabilitację umożliwiającą powolny powrót do normalnej aktywności.

Leczenie operacyjne ścięgna rotatorów

Operacyjne leczenie zaleca się przy pełnych zerwaniach, zwłaszcza gdy pacjent jest młody i aktywny. Najczęściej zabieg wykonuje się metodą artroskopową – chirurg wprowadza kamerę i specjalne narzędzia przez niewielkie cięcia, aby zespolić ścięgno z kością. Do przytwierdzania ścięgna używa się kotwic lub śrub, które pozwalają na stabilne jego unieruchomienie. Po operacji ramię jest unieruchomione w temblaku, aby dać ścięgnu czas na wygojenie. Następnie rozpoczyna się fizjoterapia, która kolejno przywraca zakres ruchów i wzmacnia mięśnie. Całkowity powrót do pełnej aktywności trwa zwykle kilka miesięcy, dlatego rehabilitacja jest integralną częścią leczenia chirurgicznego.

Rehabilitacja po zerwaniu ścięgna rotatorów

Rehabilitacja przy zerwaniu ścięgna rotatorów jest procesem stopniowym i wieloetapowym. W pierwszej fazie, zaraz po rozpoznaniu lub zabiegu operacyjnym, głównym celem jest zmniejszenie bólu i obrzęku. Jeżeli pacjent był operowany, ramię jest na początku unieruchomione w temblaku lub ortezie, aby chronić naprawione ścięgno. Fizjoterapeuta wykonuje wtedy delikatne techniki zmniejszające napięcie mięśni nadwyrężonych kompensacyjnie oraz uczy pacjenta bezpiecznego poruszania kończyną.

Faza wczesna

Unikanie rotacji kolana, noszenie ortezy w razie potrzeby oraz lekkie ćwiczenia izometryczne utrzymujące siłę mięśni. Pacjent może rozpoczynać pionizację i chód o kulach, zachowując ostrożność.

Faza środkowa

Stopniowo zwiększa się zakres zgięcia kolana i wprowadza się ćwiczenia wzmacniające – przysiady do bezpiecznego kąta, ćwiczenia na rowerku stacjonarnym bez obciążenia. Rekonstruowana kończyna zaczyna przyjmować większe obciążenie, a pacjent ćwiczy prawidłowy chód bez wsparcia.

Faza zaawansowana

Trening siły, koordynacji i stabilności. Wprowadzane są ćwiczenia obciążające nogę, takie jak wykroki czy ćwiczenia plyometryczne (np. skoki). Pacjent może także trenować na niestabilnych powierzchniach i wykonywać ćwiczenia symulujące wymagania sportowe. Powrót do pełnej aktywności sportowej następuje dopiero po osiągnięciu porównywalnej siły mięśniowej i stabilności w obu kolanach.