Czym jest uszkodzenie łąkotki?

Uszkodzenie łąkotki to przerwanie spójności jednej z dwóch półksiężycowatych struktur chrzęstno-włóknistych (łąkotek) w stawie kolanowym. Łąkotki, usytuowane między kością udową a piszczelową, pełnią funkcję amortyzatorów i stabilizatorów kolana. Najczęściej do urazu łąkotki dochodzi podczas skręcenia kolana z obciążeniem, np. w trakcie sportu lub gwałtownego ruchu. Pacjent odczuwa wtedy ból w okolicy stawu, a często pojawia się obrzęk oraz ograniczenie ruchomości. W leczeniu usuwa się przyczynę bólu i przywraca funkcję kolana poprzez odpowiednią rehabilitację.

Przyczyny uszkodzenia łąkotki

Uszkodzenie łąkotki zwykle jest wynikiem urazu stawu kolanowego. Najczęstszą przyczyną jest skręcenie stawu kolanowego z obciążeniem, np. podczas gwałtownego odwrócenia tułowia w stosunku do zablokowanej stopy. W wyniku takiego urazu łąkotka może zostać rozdarta na skutek kompresji i ścinania między kośćmi. Przykładowo, często do takiego urazu dochodzi podczas upadku na ląd lub skręcenia kolana na nierównym podłożu. Częstym czynnikiem zwiększającym ryzyko jest przewlekłe zużycie stawu kolanowego u osób starszych – w takich przypadkach niewielki uraz może spowodować uszkodzenie osłabionej łąkotki. Ponadto nadwaga i słaba siła mięśni stabilizujących kolano zwiększają ryzyko kontuzji podczas codziennego obciążenia stawu, a wrodzone wady osi kolana mogą predysponować do uszkodzeń łąkotek.

Objawy uszkodzenia łąkotki

Uszkodzenie łąkotki manifestuje się bólem i objawami mechanicznymi w kolanie. Pacjent może uskarżać się na uczucie przeskakiwania lub blokowania w stawie podczas ruchu, zwłaszcza przy próbach pełnego wyprostu lub skrętu kolana. Zwykle pojawia się obrzęk i wysięk w stawie, co wskazuje na stan zapalny. Siła mięśniowa może być chwilowo zmniejszona wskutek bólu. Czasami pacjent nie jest w stanie w pełni wyprostować kolana (tzw. utykanie kolana). Ponadto przy uszkodzeniu łąkotki zwykle stwierdza się:

• Ból wzdłuż szpary stawowej kolana, często nasilający się przy obciążaniu i ruchu.
• Uczucie „przeskakiwania” lub blokowania kolana podczas prostowania lub skręcania nogi.
• Obrzęk i wysięk w stawie – gromadzenie się płynu (tzw. „woda w kolanie”) po kilku godzinach od urazu.
• Dolegliwości nasilające się po dłuższym siedzeniu lub staniu (objaw utykającego kolana).
• Niestabilność kolana lub jego „wyślizgiwanie się” podczas ruchu.

W diagnostyce wykonuje się badanie podmiotowe i przedmiotowe (testy funkcjonalne takie jak test McMurraya czy test Apleya). Badania obrazowe (USG lub rezonans magnetyczny) pozwalają potwierdzić rozpoznanie i określić rodzaj uszkodzenia łąkotki.

Leczenie uszkodzenia łąkotki

Postępowanie lecznicze zależy od rozległości uszkodzenia łąkotki. W przypadkach niewielkich pęknięć lub uszkodzeń degeneracyjnych, które nie powodują blokowania kolana, stosuje się leczenie zachowawcze. Obejmuje ono redukcję obrzęku (kompresyjne opatrunki, zimne okłady), unikanie nadmiernych obciążeń oraz odpowiednią fizjoterapię. Ćwiczenia skoncentrowane są na wzmocnieniu mięśni stabilizujących kolano, takich jak mięsień czworogłowy i dwugłowy uda, oraz przywracaniu pełnego zakresu ruchu stawu.
Pacjent z lekkim urazem łąkotki może wykonywać ćwiczenia izometryczne uda, a po zmniejszeniu bólu wprowadza się stopniowo ćwiczenia czynne. Zabezpiecza się kolano często ortezą, która ogranicza nadmierne ruchy rotacyjne. Fizjoterapeuta prowadzi rehabilitację umożliwiającą powolny powrót do normalnej aktywności.

Leczenie operacyjne

Jeśli złamanie łąkotki jest rozległe, fragmenty uszkodzonej tkanki blokują kolano lub leczenie zachowawcze nie przynosi efektu, wykonuje się artroskopię kolana. W trakcie zabiegu chirurg usuwa uszkodzone fragmenty łąkotki (meniscektomię) lub przeprowadza jej zeszycie w odpowiednich przypadkach. Po artroskopii zaleca się rehabilitację, która stopniowo przywraca ruchomość i siłę kolana. Celem leczenia operacyjnego jest usunięcie źródła bólu i przywrócenie pełnej funkcji kolana.

Rehabilitacja po uszkodzeniu łąkotki

Rehabilitacja rozpoczyna się już wkrótce po urazie lub operacji i jest kluczowa dla odzyskania pełnej funkcji kolana. W przypadku leczenia zachowawczego fizjoterapia skupia się na stopniowym przywracaniu zakresu ruchu i wzmocnieniu mięśni kończyny. Ćwiczenia zaczynają się od delikatnych zgięć i prostowań kolana w bezpiecznym zakresie oraz izometrycznych napinaczy mięśni uda. Po ustąpieniu obrzęku wprowadza się ćwiczenia wzmacniające mięsień czworogłowy uda, przywodziciele i mięśnie łydek. Ćwiczenia równoważne i proprioceptywne (np. stanie na niestabilnej powierzchni) poprawiają stabilność stawu kolanowego.

W przypadku zabiegu artroskopii już w pierwszym tygodniu rozpoczyna się umiarkowane obciążanie kończyny. Ćwiczenia bierne i czynne są wprowadzane stopniowo – początkowo ograniczone zgięcie kolana, potem pełniejsze rozciąganie. Przez kilka tygodni zaleca się powolny chód z ugiętą nogą (chodzenie o kulach lub w ortezie) do momentu, gdy mięśnie odzyskają odpowiednią siłę. W dalszej rehabilitacji stawia się na zwiększenie siły mięśni stabilizujących kolano i poprawę koordynacji. Często stosuje się ćwiczenia w odciążeniu w basenie lub na rowerku, by delikatnie wzmocnić kończynę bez nadmiernego obciążenia stawu kolanowego.