Czym jest rehabilitacja po złamaniu kostki bocznej?

Rehabilitacja po złamaniu kostki bocznej (strzałkowej) to proces usprawniania stawu skokowo-goleniowego po urazie kości strzałkowej przy stawie skokowym. Złamanie kostki bocznej zdarza się często w wyniku skręcenia lub uderzenia w stopę i może prowadzić do niestabilności stawu. Celem fizjoterapii jest przywrócenie pełnej ruchomości stopy oraz wzmocnienie mięśni stabilizujących kostkę. Początkowo po zdjęciu gipsu lub ortezy pacjent wykonuje delikatne ruchy mobilizujące skok, a następnie stopniowo trenuje chodzenie, balans i ćwiczenia siłowe. Regularny trening poprawia zakres ruchu i siłę mięśni, dzięki czemu można wrócić do normalnego poruszania się i aktywności bez dolegliwości bólowych.

Przyczyny i mechanizm złamania kostki

Złamanie kostki bocznej najczęściej powstaje przy urazie skrętnym stopy: nagłym przekręceniu lub odwróceniu kostki. Może też być skutkiem bezpośredniego uderzenia w okolice stawu skokowego. Siła urazu może zerwać więzadła poboczne i spowodować oderwanie fragmentu kostnego. Klasyczne mechanizmy to tzw. uraz supinacyjno-addukcyjny (obrotowa siła przy ustawieniu stopy „w supinacji”), prowadzący do poprzecznego złamania strzałki. W diagnostyce wykonuje się zdjęcie RTG, aby określić charakter i stopień przemieszczenia odłamów oraz wykluczyć złamanie drugiej kostki lub kości skokowej.

Leczenie i unieruchomienie

W większości przypadków, gdy odłamy kostne są prawidłowo złożone, stosuje się leczenie zachowawcze – unieruchomienie nogi w gipsie lub ortezie na około 6 tygodni. Często stabilizuje się także kolano (np. gipsem wiszącym), aby zmniejszyć ruchy kostki podczas chodzenia. Po zdjęciu opatrunku rozpoczyna się rehabilitacja. Jeżeli złamanie było przemieszczeniowe lub skomplikowane, wykonuje się operację (zespala się odłamki metalową płytką i śrubami), a ortezę stosuje się już po zabiegu. Kluczowym celem w obu przypadkach jest jak najwcześniejsze rozpoczęcie usprawniania po potwierdzeniu zrostu kostnego lub stabilności kostki.

Wczesna faza rehabilitacji (mobilizacja)

• Drenaż limfatyczny i techniki przeciwobrzękowe (elewacja nogi, krioterapia).
• Delikatne ćwiczenia bierne i czynne w stawie skokowym (ruchy góra-dół, rotacje stopy) bez obciążania.
• Masaż tkanek miękkich okolicznych (łydki, uda) w celu rozluźnienia mięśni i poprawy krążenia.
• Mobilizacje manualne (np. techniki Kaltenborna) – gdy zrost jest potwierdzony, w celu przywrócenia ruchomości stawu.

Na początku fizjoterapii najważniejsze jest ograniczenie obrzęku i bólu. Pacjent powoli zaczyna poruszać stopą – leżąc na plecach wykonuje ruchy grzbietowego zgięcia (podciąganie pięty do pośladków) i podeszwowego (wypychanie palców), co minimalnie obciąża złamanie. Wprowadza się masaż łydki i uda, aby rozluźnić napięcia mięśniowe i poprawić krążenie. Gdy dopuszczalne jest niewielkie obciążenie, pacjent może stawać na palcach i piętach w podporze na pięcie opartej o podłoże. Stopniowo włącza się ćwiczenia mobilizujące staw skokowy – terapeuta może zastosować delikatne techniki mobilizacyjne, dostosowane do bólu pacjenta, aby przywrócić ruchomość stawu.”

Ćwiczenia wzmacniające i propriocepcja

• Ćwiczenia równowagi: stanie na jednej nodze z zamkniętymi oczami lub na nierównym podłożu (np. poduszce rehabilitacyjnej).
• Wzmacnianie mięśni strzałkowych i piszczelowych: opuszczanie stopy z palców z oporem gumy oporowej.
• Trening łańcucha zamkniętego: przysiady, wypady przy ścianie na jednej nodze.
• Ćwiczenia dynamiczne: skoki na skakance lub lekkie skoki obunóż (po uzyskaniu zgody rehabilitanta).

W kolejnych tygodniach rehabilitacji wprowadza się coraz bardziej wymagające ćwiczenia. Pacjent stara się utrzymać równowagę stojąc na jednej nodze – początkowo przy podparciu, a potem samodzielnie. Trening ten rozbudowuje propriocepcję stawu. Ćwiczenia wzmacniające mięśnie wokół kostki wykonuje się z oporem – np. przysiad na palcach, odpieranie taśmą elastyczną ruchu palców ku zewnątrz (wzmacnia mięsień strzałkowy długi). Stopniowo włącza się dynamiczne ćwiczenia (podskoki, balans z obciążeniem) i symuluje się codzienne ruchy (wchodzenie po schodach). Celem jest pełne przywrócenie siły mięśni, zakresu ruchu i płynnego chodzenia bez bólu.

Powrót do funkcjonowania i profilaktyka

Po zakończeniu podstawowego programu rehabilitacji pacjent może wrócić do chodzenia bez pomocy ortopedy, zwykle po 2–3 miesiącach. Ważne jest, by nadal wykonywać ćwiczenia wzmacniające, zwłaszcza mięśnie łydki i czworogłowego uda (które odciążają staw skokowy). W przypadku powrotu do sportu należy stopniowo zwiększać obciążenie – wciąż unika się pełnych skoków i zeskoków z wysokości przez pierwsze pół roku. Warto też nosić dobrze dobrane obuwie stabilizujące stopy (wkładki ortopedyczne) dla prawidłowego ustawienia stóp. Kontynuacja ćwiczeń równowagi i rozciągania pomoże utrzymać dobrą stabilność kostki i zmniejszy ryzyko kolejnych urazów.