Czym jest rehabilitacja po złamaniu kości ramiennej?

Rehabilitacja po złamaniu kości ramiennej polega na odbudowie siły i ruchomości w obrębie ramienia i łokcia. Kość ramienna może złamać się np. przy upadku na wyprostowaną rękę lub uderzeniu. Po unieruchomieniu ręki (gips, orteza) rozpoczyna się fizjoterapia, która przywraca pacjentowi zdolność wykonywania codziennych ruchów. Program rehabilitacji obejmuje najpierw delikatne ćwiczenia przeciwdziałające przykurczom w stawie łokciowym (zwłaszcza jego zgięciu i wyprostowi). Z czasem włącza się ćwiczenia zwiększające zakres ruchu barku (unoszenia ramienia do góry i na boki) oraz wzmacniające mięśnie okolicy ramienia. Dzięki skoordynowanym ćwiczeniom chory odzyskuje pełną sprawność kończyny, może znów swobodnie podnosić przedmioty i wracać do aktywności.

Rodzaje złamań kości ramiennej

• Złamanie nasady bliższej kości ramiennej: często u osób starszych (upadek na rękę) – leczone opatrunkiem Desaulta lub ortezą odwodzącą; unika się gipsów gdy to możliwe.
• Złamanie trzonu kości ramiennej: najczęstsze u dorosłych przy urazach komunikacyjnych; leczy się specjalną ortezą lub gipsem wiszącym (Caldwell); z przemieszczeniem – stabilizacja gwoździem śródszpikowym.
• Złamanie okolicy łokcia (nadkłykciowe): typowe dla dzieci (upadek na wyprostowaną rękę), lecz u dorosłych mogą wymagać operacji (druty Kirschnera).

Do złamania kości ramiennej może dojść w każdej grupie wiekowej, a obraz kliniczny zależy od rodzaju złamania. Bez względu na miejsce złamania, towarzyszy mu silny ból, obrzęk i ograniczenie ruchomości. Przy uszkodzeniu bliższej nasady ramienia pojawia się obrzęk okolicy barku, przy złamaniu trzonu – zniekształcenie ramienia, a przy złamaniu nadkłykciowym – bolesność i obrzęk łokcia. Każdorazowo bolesność jest wysoka, a ruchy kończyną ograniczone.

Wczesna rehabilitacja i zapobieganie przykurczom

Już podczas unieruchomienia zaleca się delikatne ruchy sąsiednich stawów: palców dłoni i barku, aby nie dopuścić do całkowitej sztywności. Po zdjęciu gipsu lub stabilizatora fizjoterapeuta wprowadza łagodny program mobilizacyjny: ćwiczenia czynne (w miarę możliwości) oraz bierne, pomagające osiągnąć pełen wyprost i zgięcie łokcia oraz prawidłowe odwiedzenie i zgięcie barku. Kluczowe jest szybkie odzyskanie ruchomości łokcia – stosuje się ćwiczenia wspomagane drugą ręką lub terapeutyczne.

Ćwiczenia rozluźniające i zwiększające ruchomość

• Wyprost i zgięcie łokcia: prostowanie przedramienia, zginanie ręki za głowę lub dłonią dotykającą barku.
• Ćwiczenia barku: unoszenie ramienia przed siebie i na bok w granicach bólu, krążenia ramion.
• Masaże i mobilizacje: fizjoterapeuta delikatnie porusza kończyną w granicach komfortu, by zapobiec zrostom w stawach.
• Ćwiczenia dłoni: ściskanie piłeczki lub rozciąganie palców dla zachowania siły chwytu.

Aby uniknąć sztywności, pacjent powinien możliwie szybko zacząć ruszać ręką pod okiem terapeuty. W ćwiczeniach biernych rehabilitant może delikatnie wspierać wyprost i zgięcie łokcia. Ćwiczy się również obrót przedramienia (nawracanie i odwracanie dłoni) oraz podnoszenie ramienia w prostych płaszczyznach – oczywiście do granic komfortu. Regularne wykonywanie tych ruchów przeciwdziała przykurczom i pozwala z czasem odzyskać pełen zakres ruchu. Dodatkowo stosuje się masaż tkanek miękkich ramienia i barku, aby zmniejszyć ból i ułatwić wykonywanie ćwiczeń.

Wzmacnianie i trening funkcjonalny

• Ćwiczenia na drążku lub ćwiczenia unoszenia przedmiotu ponad głową – wzmacniają ramiona i barki.
• Opór taśmami lub lekkimi hantlami (po uzyskaniu pełnego ROM): ćwiczenia odwodzenia, przywodzenia i rotatorów ramienia.
• Ćwiczenia łańcucha zamkniętego (np. pompki przy ścianie) dla całego ciała, wspierające stabilność barku.
• Ćwiczenia z ciężarem ciała (np. przysiady przy ścianie), gdy siła na to pozwala.

Gdy zakres ruchu jest już prawidłowy, fizjoterapeuci wprowadzają ćwiczenia z obciążeniem – zaczynając od ćwiczeń izometrycznych, a później lekkich taśm. Pacjent może prostować rękę opierając się o ścianę (jakby wypychał ścianę) lub wykonywać okrężne ruchy ramienia z niewielkim ciężarem. Istotne jest też wzmacnianie mięśnia naramiennego i innych mięśni obręczy barkowej. Wprowadza się ćwiczenia łańcucha zamkniętego (np. pompki przy ścianie), które stabilizują bark. W każdym ćwiczeniu kluczowa jest kontrola ruchu i stopniowe zwiększanie obciążenia, by uniknąć powikłań i zapewnić trwały efekt rehabilitacji.

Praca nad postawą i profilaktyka

Rehabilitacja zakończona jest nauką prawidłowych ruchów w codziennych czynnościach – jak się ubierać, nosić przedmioty czy spać, aby nie obciążać ramienia. Bardzo ważne jest wzmocnienie mięśni obręczy barkowej i korpusu (core) – silne mięśnie tułowia pomagają rozłożyć obciążenia, nie przenosząc ich na złamane ramię. Fizjoterapeuci zalecają kontynuowanie ćwiczeń po zakończeniu formalnej terapii: np. pływanie lub pilates, które wzmacniają ciało równomiernie. Unikanie gwałtownych ruchów i stopniowy wzrost obciążeń pozwalają utrzymać efekt leczenia i zapobiec nawrotom urazu.