Co to jest łopatka?

Łopatka to trójkątna kość płaska w obręczy barkowej, łącząca obręcz kończyny górnej z tułowiem. Jej tylna powierzchnia dzieli się grzebieniem łopatki na dół nadgrzebieniowy i podgrzebieniowy. Na zewnętrznej stronie łopatki znajduje się panewka stawowa (wydrążenie łopatki), która tworzy staw z głową kości ramiennej (staw ramienno-łopatkowy). Do łopatki przyczepia się wiele mięśni barku (np. naramienny, najszerszy grzbietu, zębaty przedni), co czyni ją bardzo ważną dla ruchów ramienia. W rehabilitacji łopatki zwraca się uwagę na jej prawidłowe ustawienie – ćwiczenia często obejmują wzmacnianie mięśni stabilizujących łopatkę oraz mobilizację obręczy barkowej.

Budowa łopatki

Łopatka ma charakterystyczny kształt trójkąta. Jej tylna powierzchnia dzieli się grzebieniem łopatki na dół nadgrzebieniowy i podgrzebieniowy. Na końcu grzebienia znajduje się wyrostek barkowy (akromion) – miejsce przyczepu dla obojczyka. Na przedniej powierzchni łopatki wyróżnia się dół podłopatkowy, przylegający do ściany klatki piersiowej. Najbardziej charakterystyczne elementy łopatki to:

• Grzebień łopatki – kostny grzbiet na tylnej powierzchni dzielący łopatkę na górę i dół.
• Wyrostek barkowy (akromion) – przedłużenie grzebienia łączące się z obojczykiem.
• Panewka stawowa – wydrążona część bocznej powierzchni łopatki, tworząca staw ramienny z kością ramienną.
• Wyrostek kruczy – płytka kostna wysunięta do przodu, do której przyczepiają się mięśnie i więzadła barku.

Funkcje łopatki

Łopatka stanowi ruchomą podporę dla kończyny górnej i umożliwia pełny zakres ruchów ramienia. Jej ustawienie wpływa na siłę i płynność ruchów barku. Mechanizm łopatkowo-ramienny, czyli współdziałanie obrotu łopatki i unoszenia ramienia, pozwala na podnoszenie ręki ponad głowę. Ponadto łopatka zapewnia stabilizację stawu barkowego i jest miejscem przyczepu licznych mięśni barku i tułowia. Inaczej mówiąc:

• Stabilizacja barku – stanowi punkt zaczepienia dla mięśni napędzających ruchy ramienia.
• Ruchomość kończyny – umożliwia szeroki zakres unoszenia, odwodzenia i rotacji ramienia dzięki mechanizmowi łopatkowo-ramiennemu.
• Transmisja sił – przenosi obciążenia pomiędzy ramieniem a tułowiem (np. podczas dźwigania przedmiotów).
• Przyczep mięśni – służy jako miejsce przyczepu licznych mięśni obręczy barkowej (np. naramiennego, zębatego przedniego).

Zaburzenia i rehabilitacja łopatki

Najczęstsze problemy z łopatką dotyczą jej nieprawidłowego ustawienia oraz osłabienia mięśni stabilizujących. Np. „łopatka skrzydlata” to stan, w którym kąt przyśrodkowy łopatki odstaje od tułowia z powodu osłabienia mięśnia zębatego przedniego. W rehabilitacji poprawia się pozycję łopatki poprzez ćwiczenia wzmacniające mięśnie stabilizujące (takie jak wiosłowanie czy odwodzenie ramion) oraz techniki mobilizacyjne obręczy barkowej. Przykłady terapii obejmują:

• Wzmacnianie mięśni – ćwiczenia na mięśnie przyciągające łopatki (np. wiosłowanie, prostowanie ramion w opadzie) poprawiają ich siłę.
• Mobilizacja łopatki – techniki manualne i rozciąganie poprawiają ruchomość łopatki względem klatki piersiowej.
• Korekta postawy – ćwiczenia na mięśnie grzbietu (np. unoszenie ramion do tyłu) pomagają utrzymać prawidłowe ustawienie barków.

Systematyczna terapia koryguje dysfunkcje łopatki, zmniejsza ból barku i poprawia mechanikę ruchów ramienia.